GENEL BİLGİLER
Erişkin bir kişide kemiklerin %25‟i, Yağ dokusunun %45‟i, Derinin %68‟i, Kanın %90‟ı ve tüm vücut ağırlığının %63‟ü sudan oluşmaktadır. Su canlı vücudunda çok önemli işlevleri bulunmakta olup bunlar sırası ile;
– Hücre ve dokuların yapılarının korunması
– Fizyolojik fonksiyonların yerine getirilmesi
– Hücre ve dokuların beslenmesi için gerekli unsurların taşınması
– Hücre ve dokuların metabolizma artıklarının vücut dışına atılması
– Vücut ısısının düzenlenmesi’dir.
İstirahat halinde bir kişide günlük su ihtiyacı yaklaşık olarak 27 gr/Kg olup çeşitli durumlarda bu ihtiyaç miktarı artmakta olup örneğin bedeni çalışma esnasında bu miktar günlük 40-50 gr/Kg‟a kadar yükselebilmektedir. Kişide fizyolojik su ihtiyacının yanısıra kullanım suyu ihtiyacıda önemli bir yer tutmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından kullanım suyu ihtiyacı ortalama kişi başına 150 lt/gün olarak kabul edilmekte olup bu miktar batı ülkelerinde günlük 500 lt/gün‟e kadar yükselmekete olup diğer taraftan geri kalmış Asya ve Afrika bölgelerinde bu miktar 50 lt/gün‟e kadar düşmektedir. Suyun kullanım amaçları sırası ile;
– İçme ve yemek pişirme ihtiyaçları
– Kişisel temizlik ihtiyaçları (çamaşır, banyo, temizlik vd)
– Konutların temizliği
– Isınma ve Air-condition ihtiyaçları
– Tarımda sulama ihtiyaçları
– Cadde ve sokakların temizliği
– Eğlence ve sportif amaçlar (Yüzme havuzları,banyo vd)
– Park ve bahçe havuzları, fıskiyeler
– Hidroelektrik santralları
– Ticari ve endüsriyel amaçlar (kağıt, kok kömürü, demir vd üretimi)
– Acil ihtiyaçlar (yangın söndürme)
– Atıkların yerleşim yerlerinden taşınması (kanalizasyon sistemleri) şeklindedir.
Dünyadaki toplam su rezervi yaklaşık 1.500.000.000 km3 olup bu suyun ancak %0 2‟si içme ve kullanma suyu olarak kullanılacak niteliktedir. Suyun içme ve kullanma suyu olarak kullanılabilmesi için birtakım niteliklere sahip olması gerekmekte olup bu nitelikler sırası ile aşağıda belirtilmektedir.
İÇME ve KULLANMA SULARININ SAĞLIK AÇISINDAN NİTELİKLERİ
* Yeterli miktarda olmalıdır : Fizyolojik ihtiyaç 2.5 lt/gün
Kullanım ihtiyacı 150 lt/gün
* Fiziksel nitelikleri uygun olmalıdır : Renksiz, kokusuz, tortusuz ve berrak olmalı, Radyoaktif maddeler içermemelidir.
* Kimyasal nitelikleri uygun olmalıdır : Sağlık için gerekli maddeleri ihtiva etmeli, Zararlı ve zehirli maddeler bulunmamalıdır.
* Bakteriyolojik nitelikleri : Hastalık etkeni mikroorganizmaları ihtiva etmemelidir
Su kaynakları tabiatta çeşitli şekillerde bulunmaktadır. Su tabiatta belli bir dönüşüm içinde bulunmaktadır. Su yağışlarla (Yağmur, kar) yeryüzünü ulaşmakta ve yeryüzünde çeşitli kaynaklarda toplanmaktadır. Bu kaynaklardan suyun belli bir miktarı tekrar buharlaşarak havaya karışmakta ve yağışlarla yeryüzüne tekrar geri dönmektedir. Bu dönüşüme “tabiatta su dolaşımı” adı verilmekte olup aşağıdaki şekilde bu dönüşüm belirgin olarak görülmektedir.
…
Kaynak: http://www.ctf.edu.tr/halk/%C3%87evre%20Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20%C4%B0%C3%A7me%20ve%20Kullanma%20Sular%C4%B1.pdf
SU METABOLİZMASI
Dr. Emre SARANDÖL
Dersin amacı
İnsan metabolizmasında suyun işlevini, dağılımını ve düzenlenmesinde rol alan temel mekanizmaları öğretmek
Dersin hedefi
Suyun işlevlerini
Vücutta suyun dağılımını
Osmotik – onkotik – hidrostatik basınç kavramlarını
Su dengesinin sağlanmasında rol alan temel mekanizmaları anlatabilmektir.
Vücut ağırlığının % 60’ı sudur
Erkek > kadın
Genç > yaşlı
Vücut suyu
2/3 hücre içi sıvısı – HİS (intraselüler)
1/3 hücre dışı sıvısı – HDS (ekstraselüler)
– %25 doku hücreleri arasında (interstisyel)
– % 8 damar sistemi içinde (intravasküler)
– Transselüler (BOS, göz içi sıvı vb.)
Suyun işlevleri
Çözücü
Taşıma
Vücut sıcaklığının düzenlenmesi
Elektrolit dengesi
Osmotik basınç
Bir çözeltinin içindeki partikül sayısının sağladığı basınçtır
Çözünen partikül sayısına Partikülün zardan geçme özelliğine bağlıdır
Vücut sıvısında çözünen partiküller
Küçük MA olanlar (üre, glukoz vb.)
Büyük MA olanlar (proteinler)
Elektrolitler (katyon ve anyonlar)
…
Membran Filtrasyon ile Suların Mikrobiyolojik Analizi
Prof. Dr. Kadir HALKMAN
01a Mikrobiyolojik Analizin Temelleri
Gıda, klinik ve çevresel örneklerde çeşitli amaçlarla mikrobiyolojik analizler yapılır. Gıdalarda ve suda bazı mikroorganizmaların (örneğin patojenler) bulunmasına hiç izin verilmez ya da gıdalarda patojen olmakla birlikte Staphylococcus aureus için olduğu gibi az sayıda izin verilebilir.
Patojen olmamakla birlikte bazı mikroorganizmaların belirli gıdalarda (içme ve kullanma sularında) bulunmasına izin verilmez. Örneğin, içme ve kullanma sularında toplam kolifom grup bakteriler 250 mL su numunesinde sıfır sayıda olmalıdır.
01b Mikrobiyolojik Analizin Temelleri
Analiz yöntemi, asıl olarak numunede beklenen ya da izin verilen sayıya göre belirlenir. Bu belirlemede, “analizin duyarlığı” belirleyici faktördür. Katı besiyeri kullanılan yayma ve dökme kültürel sayımlarda eğer sayım yapılacaksa Petri kutusunda ideal olarak 100 koloni oluşması beklenir. Gıdalarda temel mikrobiyolojik analiz, yayma kültürel sayım (yayma plak) yöntemidir. Sıvı gıdanın kendisinden ekim yapıldığında inkübasyon sonunda 100 koloni meydana gelirse numunede 1.000 KOB/mL sonucuna varılır.
01c Mikrobiyolojik Analizin Temelleri
İçme-kullanma suları örneğinde olduğu gibi 100/ 250 mL su numunesi kullanılacak analizlerde EMS yöntemi, teorik olarak kullanılabilse de bu yöntem pratik uygulamada geçerli değildir. 100/ 250 mL su numunesi kullanılacak analizlerde Membran Filtrasyon yöntemi en makul analiz şeklidir.
Ayrıca ulusal (TS EN ISO 622)/ uluslararası kurallar içme-kullanma sularında 22 ve 36 oC’ta gelişebilen mikroorganizmaların dışında tüm analizlerin membran filtrasyon ile analiz edilmesini hükme bağlamıştır.
02a Membran Filtrasyon
Temel prensip: Mikroorganizmanın geçemeyeceği kadar küçük gözenekleri olan filtreden analizi yapılacak numune geçirilir ve filtre uygun bir katı besiyerine yerleştirilerek inkübasyona bırakılır. Filtrede tutulmuş olan hücreler besiyerinden gerekli besinleri emerek gelişir ve filtre üzerinde standart koloniler oluştururlar. Gözenek (por) büyüklüğü bakteri analizlerinde genel olarak 0,45 μm; maya küf analizlerinde 0,80 μm’dir.
…
Kaynak: http://www.mikrobiyoloji.org/pdf/Merck%2020140327%20d.pdf
Sağlığımız açısından suyun önemi (ne kadar içilmeli ?)
21 MART DÜNYA SU GÜNÜ
Prof.Dr.Mehmet Tuğrul SEZER
PANEL: SU ve SAĞLIĞIMIZ
• Sağlığımız açısından suyun önemi
• Ne kadar su içilmeli?
Suyun sağlığımız açısından yararları
• Vücudumuzda en fazla olan madde,
• Vücut ağırlığının %60’ı,
• Su vücudumuzun tüm sistemlerinin uygun şekilde çalışmasında rol oynar.
Suyun sağlığımız açısından yararları
• Toksinlerin uzaklaştırılması
Böbreklerden suyun emilimi
Kan basıncının düzenlenmesinde su önemlidir
Suyun sağlığımız açısından yararları
• Vücut sıcaklığının ayarlanmasında,
• Hücrelere besinlerin taşınması
…
Kaynak: http://sue.sdu.edu.tr/assets/uploads/sites/74/files/sagligimiz-acisindan-suyun-onemi_prof-dr-m-tugrul-sezer-09042014.pdf
Su ve elektrolitler
SU
Suyun Özellikleri
Polar molekül
Kohezyon ve adhezyon
Yüksek spesifik ısı
Yoğunluk–4oCde en yüksek
Evrende doğal çözücü
Suyun molekül yapısı
Su molekülü, dipol karakterdedir; çevresindeki elektrik yükü dağılımı üniform değildir
Su molekülleri, dipol karakterde oluşları nedeniyle hem katı halde hem de sıvı halde iken, birbirlerine hidrojen köprüsü bağlarla bağlanma yeteneğindedirler
HİDROJEN BAĞLARI
Su moleküllerini bir arada tutar
Her bir su molekülü maksimum 4 hidrojen bağı yapabilir
Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları kovalent bağlarından yaklaşık 1/20 si kadar daha zayıftır.
Hidrojen bağı sonucu ortaya çıkan ekstraordinari sonuçlar:
Kohesif davranış
Sıcaklık değişimine direnç
Yüksek ısılı buhar
Donduğunda genişleme
Çözücü çeşitliliği
Kohezyon bitkilerde suyun taşınmasından sorumludur
Su molekülleri arasındaki kohezyon suyun yerçekimine karşı bitkilerde transportunda rol oynar
Adhezyon, bir maddenin diğer bir maddeye tutunması, örneğin su molekülünün bulunduğu kabın çeperini oluşturan moleküllere tutunması.
…
Kaynak: https://abs.mehmetakif.edu.tr/melikebaran
Su ile Bulaşan İnfeksiyonlar ve Korunma
100 yıl önce İngiltere Kraliyet Komisyonu’nun saptadığı
SOSYAL HAYATIN GEREĞİ OLAN 10 KOŞUL’un ilki:
“İçme ve kullanma için uygun ve yeterli miktarda su sağlanması”
SUYUN HİJYENİK KRİTERLERİ
Renksiz ve berrak olmalı
Kokusuz olmalı
Hoş lezzette olmalı
Sıcaklığı 80 – 150C arasında olmalı
Fazla sert olmamalı
Zaralı kimyasal maddeler içermemeli
Toksik maddeler içermemeli
Radyoaktivitesi olmamalı
Patojen mikroorganizmalar içermemeli
SU İLE BULAŞAN İNFEKSİYONLAR
Bakteri Hastalıkları
Tifo, paratifo, diğer salmonellozlar, Basilli dizanteri, kolera, E.coli ishalleri, Leptospiroz, tularemi, lejyonella, inklüzyonlu konjunktivit
Virus Hastalıkları
Bulaşıcı sarılık (Hepatit A), poliyomiyelit, Coxackie ve ECHO, Adenovirus, Reovirusların yaptıkları hastalıklar, Epidemik virus gastroenteritleri
Helmintlerin yaptığı hastalıklar Askaryaz, Enterobiyaz, Trihuryaz
Protozoonların yaptıkları hastalıklar Amipli dizanteri, Giyardiyaz, Balantidiyaz, Primer amip meningoensafaliti
TİFO
•%3 kronik portörlük
•Lağımlarda her zaman S.typhi bulunabilir
•Kasaba, şehir sularının kontaminasyonu
…
SU ANALİZİ
Uygarlığın yönlendiricisi En kolay kirlenen madde Dünya nüfusunun dörtte biri temiz ve güvenli su olanağından mahrum Geri kalmış ülkelerde en sık görülen hastalık grubu suyla bulaşan hastalıklar (%25 doğrudan %80 dolaylı olarak)
Temiz ve sağlıklı su
Temiz su: Patojen mikroorganizmaları ve zararlı kimyasalları içermeyen su
Sağlıklı su: Temiz olan ve yaşam için gerekli mineralleri optimal düzeyde içeren su
İçilebilir su=Olağanüstü koşullarda temiz, olağan koşullarda sağlıklı su
Su örneği alma
Fiziksel ve kimyasal analiz için Cam veya PET şişe Temiz (HCl ile ve numune alınacak su ile çalkalanmış)
Bakteriyolojik analiz için
Koyu renkli steril cam şişe
Kapak veya plastik tıpa
Etiket
Örneğin alındığı suyun cinsi (şehir şebeke, kuyu, depo)
Örneğin alındığı yer (ayrıntılı)
Örneğin alındığı tarih (gün, ay, yıl, saat)
Örnek alındığında hava sıcaklığı
Örneğin alındığı suyun sıcaklığı
Örneği alanın kimliği
Laboratuvara gönderilen üst yazının no’su
FİZİKSEL VE KİMYASAL SU ANALİZ TEKNİKLERİ
• Gravimetrik teknikler
• Titrasyon
• Elektrokimyasal teknikler
• Spektrofotometrik ve kolorimetrik teknikler
• Kromatografi
• Kütle spektrometresi
…
İÇME-KULLANMA SUYU DEZENFEKTAN UYGULAMALARI
Prof. Dr. Murat TOPBAŞ
KTÜ Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
NEDEN ÖNEMLİ?
Toplumun temel içme-kullanma suyu kaynağı musluktan akan sudur
Bu suyun sağlıklı ve güvenli olması pek çok hastalığın ortaya çıkışını önleyecektir
Sağlıklı ve güvenli suya erişim halk sağlığının en temel konularındandır.
DSÖ’nün Alma-Ata Bildirgesi’nde (1978) yer alan ve olmazsa olmaz olarak nitelenen minimal sağlık bakımı kavramının sekiz bileşeninden birisi;
“temiz su sağlanması ve sanitasyon“
Su ve sanitasyon eksikliğine bağlı ishalli hastalıklar hastalık yükünde önemli paya sahiptir
Dünyada tüm hastalıkların hemen hemen yarısı sularla ilişkilidir
Suyla bulaşan enfeksiyöz ishaller ölüm nedenleri içinde ilk sıralarda yer almaktadır
Hastalık yapıcı mikroorganizmalardan kurtulmak için içme-kullanma suyu dezenfekte edilmeli
Dezenfektan etki su tüketiciye ulaşana kadar sürmeli
Hastalık yapıcı mikroorganizmalar
ham suda bulunabilir
şebekede taşınması sırasında suya karışabilir
Şebekedeki hasarlı noktalar, su kesintileri sırasında ortaya çıkan geri emilim vb. mikroorganizmaların içme suyuna karışmasına neden olur
Kısa sürede çok sayıda kişinin etkilendiği salgınlara neden olabilir
DEZENFEKSİYON
Hastalık yapıcı mikroorganizmaları etkisiz hale getirmek için uygulanan işlemler
İçme-kullanma suyu dezenfeksiyonu;
Fiziksel yöntemler
Kimyasal yöntemler
…