Sabun nedir?

■ Sabun temizlikte kullanılan maddelerden bir bölümüne verilen genel addır

■ Kimyasal bakımdan sabun ise basitçe yağ asitlerinin sodyum yada potasyum tuzlarından meydana gelen bileşiklerdir

■ Sabun halk dilinde yağlı, kirli şeyleri temizlemek için kullanılan bir maddedir.

Sabun tarihi

■ Eski Roma’da hayvanların kurban edildiği SAPO dağında biriken hayvan kül ve yağları, yağan yağmur ile tiber nehrine karışır.ve karışan yağ, killi çamur ve köpüklü bir karışım oluştururlar.

■ Bu olay bugün kullandığımız sabunun ilk doğal şeklidir.

Sabun kullanım alanları

■ Sabun temizleme maksadı dışında:

■ kozmetik, losyon kozmetik, losyon, krem kozmetik, losyon, krem, sprey kozmetik, losyon, krem, sprey, ilaç yapımında kullanılır.

■ Endüstride boya, plastik Endüstride boya, plastik döküm Endüstride boya, plastik döküm, metal çekme işlerinde, sentetik kauçuk Endüstride boya, plastik döküm, metal çekme işlerinde, sentetik kauçuk ve plastiklerin birçok türünün imalatında

■ Su geçirmez tekstil üretiminde kullanılmaktadır

Sabun ve özellikleri

■ Triaçilgliserollerin baz ile hidrolizi (yani sabunlaştırılması), gliserin ve uzun-zincirli karboksilik asitlerin tuzlarının bir karışımını verir.

■ Uzun-zincirli karboksilik asitlerin bu tuzları sabunlardır.

■ Sabun yüzey aktif bir maddedir. Su veya organik maddelerde çözündüğü vakit bu sıvıların yüzey gerilmelerini azaltır ve sıvı içerisindeki maddeleri yüzer vaziyete getirir

Sabun oluşumu

Sabun oluşum mekanizması

Sabun ve Çeşitleri

■ Sabunlar yapılarına göre bazen sıvı bazen ise katı halde bulunabilirler.

■ Sabundaki bu farklılıklar yağ asitlerine bağlanan gruplara bağlıdır

■ Örneğin yağ asitine Na+ bağlanınca katı K+ bağlanıca ise sıvı sabun elde edilir

Katı ve sıvı sabun

■ C17H35-COO-CH2

■ C17H35-COO-CH +3NaOH

■ C17H35-COO-CH2

Neden katı veya sıvı sabun?

■ İyonların boyutları, kimyasal özellikleri farklı olmasından kaynaklı olarak, moleküler arası çekim kuvvetleri de elbette ki değişmektedir. Bu nedenle, aynı anyona sahip olmasına rağmen sadece katyonu değişen bir çok tuzun kimyasal özelliği birbirinden oldukça farklı olmaktadır.

Sabun yapımı

■ Katı ve sıvı yağlar ,sulu sodyum hidroksit çözeltisinde, hidroliz tamamlanıncaya kadar kaynatılır. Karışıma sodyum klorür ilave edilerek sabun çöktürülür.

■ Ham sabun genellikle birçok çöktürme işlemi ile saflaştırılır.

■ Eğer istenilen ürün ev sabunu ise parfüm ilave edilebilir.

■ Temizlik sabunu yapmak için ise kum, sodyum karbonat ve diğer dolgu maddeleri ilave edilir.

■Sabun yapımında kullanılan yağdaki yağ asidi miktarı çok önemlidir.

■ Yağın içerisindeki yağ asidi oluşacak sabun miktarı ile orantılıdır.

■ Yağlardaki yağ asit miktarları bazı faktörlere bağlı olarak değişir.

Yağ asitleri

■ Yağ asitleri sabunun en önemli bileşenlerinden olmakla birlikte, genelde uzun, alifatik kuyruklu bir karboksilik asittir

■ Yağ asitleri yağ endüstrisinde istenilmeyen bir kavramdır. Yağların kalitesinde önemli yer teşkil ederler.

■ Yağ asit değeri bir yağda ne kadar düşük ise yağın kalitesi o kadar iyidir.

■ Endüstride yağda bulunan yağ asitlerini gidermek için sabunlaşma tepkimelerinden yararlanılmaktadır.

■ Yağ endüstrisinde yağın içerisindeki serbest yağ asitleri NaOH ile muamele edildiğinde sabunlaşma reaksiyonu sonucu ortamdan uzaklaştırılır.

■ Bu aşamada elde edilen sabun tortusu ise sabun sanayinde kullanılır.

Miseller ve oluşumları

■ Uzun-zincirli karboksilik asitlerin sodyum tuzları(sabun)nerdeyse tamamen su ile karışabilir. Ancak beklediğimiz gibi tek tek iyonlar halinde çözünmezler çok seyreltik çözeltiler hariç, sabunlar miseller halinde bulunurlar Sabun miselleri, sulu fazda dağılmış bulunan karboksilat iyonlarının oluşturduğu küresel kümelerdir. Karboksilat anyonları negatif yüklü(bu yüzden polar)karboksilat grupları yüzeyde, polar olmayan hidrokarbon zincirleri ise iç tarafta olacak şekilde bir arada istiflenmiş gibi bulunurlar.

Sabun misellerinden bir kesit

■ Sodyum iyonları ayrı ayrı sarılmış iyonlar olarak sulu fazda dağılmış halde bulunurlar.
Misel
Miseller

■ Ayrıca miseller yüzeyleri negatif olduklarından birbirlerini iterler ve böylece sulu fazda dağılmış olarak bulunurlar

Sabun nasıl temizler?

■ Çoğu kir parçacığı sıvı veya katı yağ tabakası ile çepeçevre sarılmış olarak bulunurlar. Su molekülleri herhangi bir katkı olmaksızın yağ tabakalarını dağıtmaları mümkün değildir. Çünkü yağsı tabakaya geçmeleri ve teker teker parçacıkları birbirinden ya da yapışık olduğu yüzeyden ayırmaları imkansızdır.

■ Sabun çözeltileri ise sahip oldukları hidrokarbon zincirleri yağsı tabakada”çözünebildiklerinden” her bir parçacığı ayırabilirler. Bu böyle olunca ayrı ayrı her bir parçacık karboksilat anyonlarından oluşan bir dış tabaka oluşturur ve sulu faza çok daha uygun bir dış-polar yüzey sağlar

Yağ kaplı kir parçacıklarının bir sabun ile dağılması

■Her bir misel birbirini iter ve böylece sulu fazda dağılmış hale gelirler. Daha sonra kirler rahatça ortamdan uzaklaşarak temizleme işlemi tamamlanmış olur

Suyun temizlikteki etkisi

■ Sert sularda deterjanlar işlevlerini daha iyi yerine getirirken sabunlarda tam tersidir.

■ Sert sular Kalsiyum ve Magnezyum tuzları, temizlik ortamında Ca++ ve Mg++ iyonlarına ayrışarak yıkama ve temizlik için gerekli olan yüzey aktif maddeleri bağlar ve yıkama ortamında etkisiz hale getirir.

■ Suyun temizlik işlemlerinde oluşturduğu olumsuzlukları gidermek için, sertliğinin azaltılması veya giderilmesi gerekmektedir. Bunun için 3 yöntem kullanılmaktadır.

1) Kaynatmak

2) Kimyasal yoldan çöktürme

3) İyon değiştirme yöntemi

Lavabo temizleyiciler

■ Lavabo temizleyicilerde sabunlaşma mekanizmalarından yararlanarak temizleme işlemlerini meydana getirirler. Bu temizleyiciler içerlerinde %95 oranında NaOH bulundururlar.

■ Lavabolar bilindiği gibi yağ ve yağ ile sarılmış kir ile tıkanarak suyun akışını engellerler. Bu yağ ve kirler lavabo temizleyicileri ile sıcak bir ortamda etkileştikleri zaman sabunlaşma tepkimeleri meydana gelir ve lavabo açılmış olur.

Güncel

Özellikle İsveçten alınan “sterisol” isimli dezenfektan cilt kanseri riskini artıran bir maddedir ve genelde sıvı sabunlarda kullanılmaktadır. Maliyeti düşük ve “sterol” adıyla satılan bu dezenfektan cilt kanseri bakımından oldukça tehlikelidir

■ Ankara Onkoloji hastanesine yapılan başvurularda son 4 yılda “cilt kanseri” hastalığı sayılarının %94 arttığı gözlenmiştir.

■ Özellikle ucuz sıvı sabunların kullanımına dikkat göstermek gerekmektedir.

…