Propolis – Biyokimyasal İçeriği ve Çalışma Mekanizması ( Dr. Biochem. Cristina Mateescu )
Propolis – Tanım
Propolis bal arısı tarafından çeşitli bitkilerin (ağaç, çalı vb.) tomurcuk ve diğer kısımlarından toplanan reçine yapısında yapışkan bir madde olup yaklaşık MÖ.300’lerden beri geleneksel tedavi yöntemi olarak kullanıldığı bilinmektedir. Propolis veya “arı tutkalı“ çalışkan bal arıları tarafından kovan çatlaklarını doldurmada, kovanda çerçeve köşelerini tutturmada, petek gözlerini (bal ve kuluçka gözlerini) cilalamada bir yapışkan gibi kullanılan koyu renkli (kahverengi, sarımsı kahve rengi veya yeşil) balmumu katılığında bir maddedir.
PROPOLİS- Kökeni üzerine teoriler
Bir teoriye göre bal arıları propolisi kovanların bulunduğu yerdeki meşe ve iğne yapraklı ağaç ailesinden, belli ağaçların yaprak ve sürgünlerindeki reçine ve salgılardan topladıkları şeklindedir. ROSCH, EVENIUS, BERLEPSCH, CIESELSK ve başkaları bu teoriyi destekler. Teori ROSCH’un adını taşımaktadır çünkü teoriye ilk giriş yapan odur. 1907 de; Dr. KUSTENMACHER yeni bir teeori geliştirdi, ona göre propolis bal arısının topladığı polenden kaynaklanmaktadır. Teoriye göre bal arıları poleni yutarlar ve “polen midesi « anlamında “chylus Magen” denilen barsağın bir bölümünde biriktirirler. Bu teoriye göre yüksek içerikte su emildiğinde polen hücrelerinde şişme ve ayrışma ve bunun sonucunda polen çeperinde 2-3 mm çapında damlalar halinde bir balsam oluşur. Kustenmacher’e göre bu balsam propolisin ana ve esas malzemesidir.
Belirli arı ırklarının propolis toplama eğilimleri
Apis indica, Apis florea ve Apis dorsata arılarıyla çalışan çeşitli araştırıcılar bu arıların propolis yapmadığını doğruladılar. Aynı durum Afrika arısı içinde söylenir. İngiltere’den Br. Adam “En iyi bal arılarını araştırma: son seyahatler” isimli çalışmalarında belli arı ırklarının ve özellikle Anadolu’dakilerin çok yüksek bir propolis toplama eğilimi gösterdiklerini belirtmiştir. Gerçekte de asıl işaret ettiği Atlas dağları ve Sahra bölgesindeki sarı arı “Apis sahariensis ” dır.
O bu arı ırkı Orta-Doğuya göçmen yahudilerin getirdiğini varsayar. Br. Adam, kışların oldukça ağır geçtiği Anadolu’da bulunan yerel arı ırkı Apis mellifera anatolica’ nın şiddetli kış koşullardaki diğer ırklarda olduğu gibi propolisi koruma amaçlı kullandığını söyler.
Belirli arı ırklarının propolis toplama eğilimleri
Br. Adam ’’Hiç kimse Mısır’daki aralıların propolis toplamadıklarını söyleyemez’’ der. Ayrıca “İtalyan arılarının yetiştirildiği yer olan Fayoum’da kovanların içerisininin en iyi reçinemsi kıvamda propolis ile tamamen kaplandığını gördüm” demiştir. Ayrıca, bilinen bir gerçek Dağlık bölge gri Kafkas arısının Italyan arısından çok daha güçlü bir propolis toplama eğilimi gösterdiğidir.
DOĞAL PROPOLİS KAYNAKLARI
Propolisin ana bileşenlerii arıların ziyaret ettiği bitkisel kaynaklarda tanımlanabilir. Arılar iğne yapraklılar familyasından bitkileri, kavakları (Populus sp.) ve Fagus sylvatica, Aesculus hippocastanum gibi diğer türleri oldukça sık bir şekilde ziyaret ederler. Avrupada propolisin ana kaynağını Kızılağaç (Alnus spp.), Huş (Betula spp.), Fındık (Corylus spp.), Meşe (Quercus spp., Kavak (Populus sp.) ve Söğüt (Salix spp.) türleridir. Amerika’da ana türler çam ve kavaktır. Konig’in 1985 yılında yaptığı çalışmaya göre Avrupa, Güney Amerika, Batı Asya ve Kuzey Afrika’daki propolisin ana kaynağı kavak tomurcuklarıdır. Aynı yazara göre ikinci derece propolis kaynakları olan huş , meşe, söğüt ve fındık ağacı diğer bazı jeo-botanik bölgelerden Güney Afrika’da Acacia karroo ’dan , Avustralya ve tropik iklim bölgelerinde Xanthorrhoea pressii ve Xanthorrhoea australis ‘ dan sonra gelir.
PROPOLİSİN DOĞAL KAYNAKLARI
Pasifik adalarında (özellikle Hawaii) Plumeria accuminata, Plumeria acutifolia, Schinus terebinthifolius ve Psidium guajava gibi çalıların kabuk ve tomurcukları.
Güney Amerika Kıtasından özellikle Birezilya’dan toplanan propolisin botanik orjini konusunda yapılan son çalışma Araucaria angustifolia, Eucalyptus globulus & Rosmarinus officinalis gibi çeşitli bitkilerde bazı özel içeriklerin varlığını kanıtlamıştır.
…
