Giriş

PLASTİK ŞEKİL VERME YÖNTEMLERİ

Malzemelerde kalıcı şekil değişimi sağlayacak biçimde kuvvet uygulanarak yapılan şekil vermeye, plastik şekil verme veya plastik deformasyon denir. Malzemelerin bu özelliklerinden faydalanılarak istenilen şekle sokulabilir. Talaşlı imalat ihtiyacını azaltır yada ortadan kaldırabilir.

Bağımsız değişkenler

• Malzeme
• Malzeme geometrisi
• Yağlama
• Takım ve kalıp geometrisi
• İşlem sıcaklığı
• İşlem hızı
• Deformasyon miktarı

Bağımlı değişkenler

• İşlem için gerekli kuvvet veya güç
• Yüzey kalitesi ve boyut hassasiyeti
• Deformasyon esnasındaki metal akışı
• Üretilen parçanın mekanik özellikleri, parçanın üretildiği andaki son sıcaklığı

Bağımlı değişkenler işlem esnasında belirlenir, sonuçta bu değişiklikler bağımsız değişkenleri etkiler. Bunun için mühendisler, bağımlı değişkenlerin değişmesi ile hangi bağımsız değişkenin ne kadar değişeceğini bilmesi gerekir.

Plastik Deformasyonun Esasları

• Elastik deformasyon
• Plastik deformasyon

İşlem Sıcaklığına Bağlı Deformasyon Çeşitleri

• Soğuk deformasyon
• Sıcak Deformasyon

Yeniden kristalleşme tavlaması

• Ilık deformasyon
• İzotermal deformasyon

Plastik Deformasyonun Esasları Soğuk Deformasyon (0.3 Tergime)

Avantajları:

• Parçanın tavlanması gerekmez.

• Daha iyi bir ölçü tamlığı ve yüzey kalitesi elde edilir.

• Malzemenin mukavemeti, akma gerilmesi, çekme gerilmesi artar,

• Yorulma ve aşınma özellikleri iyileşir.

• Yabancı elementlerin malzeme ile reaksiyona girme ihtimali minimuma

• indirgenmiş olur.

• Ürünler yeniden üretilebilme/değerlendirilebilme özelliğine sahiptir.

• Hurda malzeme miktarı ve dolayısıyla talaşlı üretim işçiliği azaltılır veya

• sıfıra indirilebilir.

• Uzun periyotlu üretimler için uygundur.

Dezavantajları:

• Deformasyon için büyük kuvvetler, buna bağlı olarak da daha büyük ve dayanıklı takımlar gerekir

• Deformasyon serleşmesi meydana gelir

• Malzemede kalıntı gerilmeler oluşabilir

Plastik Deformasyonun Esasları Sıcak Deformasyon (0.5-0.6 Tergime)

• Sıcak deformasyon sonrasında malzemede meydana
gelen değişiklikler:

• Deformasyon sertleşmesi meydana gelmez.

• Akma gerilmesi, çekme gerilmesi artmaz.

• Sertliği artmaz.

• Süneklik azalmaz.

• Büyük kuvvetler kullanılmadan ve yırtılma olmadan malzeme kolayca şekillendirilebilir

• Yüksek sıcaklıklar difüzyonu arttırdığından malzemede kimyasal homojensizlikler giderilebilir, gözenekler yok edilebilir veya minimuma indirilebilir

• Yüksek sıcaklıklar metalin, bulunduğu ortam ile reaksiyona girmesine sebep olabilir

• Termal büzülmeler ve uniform olmayan soğumalar nedeniyle parçanın boyut hassasyeti ve yüzey kalitesi iyi değildir

Plastik Deformasyonun Esasları Ilık Deformasyon (0.3-0.6Tergime)

• Soğuk deformasyona kıyasla daha az kuvvet ihtiyacı duyar

• Daha az takım aşınması meydana gelir

• Daha az deformasyon sertleşmesi göstereceğinden ara tavlama gerekmeyebilir.

İzotermal Deformasyon

• Titanyum ve Nikel esaslı süper alaşımların akma noktalarının mukavemeti büyük ölçüde bu sıcaklığa bağlıdır.

• Bu gibi malzemelerin 100 C sıcaklığa ısıtılmasıyla mukavemetleri yaklaşık iki kat artar.

• Deformasyon esnasında, deformasyonun meydana getirdiği sıcaklık artışını elemine etmek ve işlem boyunca sıcaklığı sabit tutmak için deformasyon düşük hızlarda gerçekleştirilir

…

Kaynak: http://www.kocaelimakine.com/wp-content/uploads/2016/03/plastik-sekil-verme-afsin-alper-cerit.pdf