GIDA AMBALAJLARI VE MİGRASYON

Serpil TURAL
Gıda Yüksek Mühendisi

Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü

Gıda Ambalajları

*Gıda maddelerinin, üretildikleri yerde ve kısa süre içersinde tüketimi genelde mümkün olmamaktadır. Üretildikleri yerlerden farklı bölgelerde ve farklı zamanlarda tüketilmeleri nedeniyle gıda maddeleri uygun bir şekilde muhafaza edilmelidir.

*Gıda ambalajlama, gıdanın tüketiciye güvenilir bir şekilde ulaşmasını sağlayan, gıda üretim aşamalarının bir parçasıdır.

*Gıda ambalajları, gıda maddelerinin raf ömrünü etkilemektedir. Gıda ambalajlama uygulamaları sayesinde, farklı gıda ürünleri için uygun ambalaj materyali ve teknolojisinin seçimi mümkün olmakta, gıdanın raf ömrü arttırılabilmekte ve bu süre içersinde gıda kalitesi ve tazeliği korunabilmektedir.

•Gıda maddesini raf ömrü süresince dış etkilerden koruma

•Gıdanın bütünlüğünü sağlama

•Gıda kalitesinin devamı

•Gıda güvenliğini sağlama

•Gıda hakkında tüketiciye bilgi sağlama

•İzlenebilirliği sağlama

 Gıdaların korunmasında çeşitli ambalaj malzemeleri kullanılabilmektedir.

 Gıdaların ambalajlanmasında kullanılan malzemeler asıl olarak kağıt, metal, cam ve plastikten oluşmaktadır.

 Hiç bir gıda ambalajı tamamen inert değildir ve migrasyon meydana gelebilmektedir.

 Cam, metal, plastik, kauçuk, seramik ve kağıt ambalajlardan gıdaya migrant geçişi, belirli gıda maddeleri ile temas halinde mümkün olabilmektedir.

Gıda ambalaj maddeleri;

1-Geçirgen olmayan ambalaj maddeleri; Metal, cam, seramik, alaşımlar

2-Geçirgen olan ambalaj maddeleri; Plastikler, kauçuk

3-Gözenekli ambalaj maddeleri; Kağıt, mukavva

Gıda Ambalajlamada

1-Gıda ambalajı gıda ile etkileşime girmeyecek maddeden yapılmış olmalı

2-Gıda ışığa karşı hassas ise ambalaj maddesinin ışık geçirgenliği düşük olmalı

3-Gıda maddesi gaza karşı hassas ise, gıda maddesi modifiye atmosferde paketlenmişse, ambalaj maddesinin gaz geçirmezlik özelliği yüksek olmalıdır.

Gıdanın taze haline en yakın şekilde, daha güvenli bir şekilde ve uzun süre muhafaza edilmesi, çevreyi korumak amacıyla, gıdaların ambalajlanmasında yeni teknolojiler (aktif/ akıllı ambalajlama, modifiye atmosferde veya vakum altında ambalajlama, yenebilir/yenilebilir ambalajlar) uygulanmaktadır.

Aktif/Akıllı Ambalajlama

 Ürün güvenliği ve kalitesinin arttırılması amacıyla, ambalaj ambalaj bileşenleri, gıda ve ambalaj içersindeki gaz atmosferi arasındaki interaksiyonlaarı içeren ambalajlama tekniğidir.

 Aktif paketleme sistemleri; aktif toplayıcı sistemler aktif salınım sistemleri kontrollü salınım sistemleri

 Aktif ambalajlama ile, çeşitli özelliklere sahip bileşenler ambalaj malzemesine dahil edilmekte, ambalaja istenen nitelikler kazandırılabilmektedir.

 Akıllı ambalajlama sayesinde, tüketici ambalaj içersindeki gıdanın kalitesi ve güvenliği hakkında bilgi sahibi olabilmektedir.

Modifiye Atmosferde Ambalajlama

Modifiye atmosferde ambalajlama,

 Gıda maddesi, işlem basamakları ve ambalaj malzemesinin özellikleri göz önünde bulundurularak, havanın yerine belirli gaz/ gaz karışımlarının ambalaj içersine doldurulmasıdır.

 Bu amaçla genel olarak, azot, karbondioksit, karbonmonoksit, oksijen

*ürün raf ömrünü uzatma, kimyasal koruyucuya olan ihtiyacın azalması

*maliyeti arttırma, her ürün için ayrı gaz formülasyonunun gerekliliği, paketin açılması/delinmesi halinde ambalaj özelliğinin bozulması

…

Kaynak: https://www.tarimorman.gov.tr/ABDGM/Belgeler/%C4%B0DAR%C4%B0%20%C4%B0%C5%9ELER/temmuz/5.pdf

Ambalaj malzemeleri, gıda güvenliği açısından bir hammadde/girdi/yardımcı malzeme olarak ele alınmalı ve yaratabileceği tehlikeler açısından incelenmelidir.Ambalajdan esas beklenen mikrobiyolojik olarak gıdayı bulaşmalara karşı korumak ve gıdanın kalitesi ile güvenliğini sağlamaktır. Ancak aynı ambalaj malzemesi doğru seçilmediğinde gıdaya çeşitli kimyasal maddeleri bulaştırma tehlikesini de beraberinde getirebilir. Gıda maddeleri, herhangi bir gıda dışı materyalle temas ettiğinde bir kimyasal geçiş veya bulaşma ihtimali her zaman vardır. Üretim sırasında ve sofraya sunulmadan önce temas ettiği eldiven, üretim ve paketleme cihazları, ambalaj, mutfak materyalleri, kesiciler ve pişirme kapları bu bulaşmanın kaynaklarıdır. Mutfakta ve üretimde, paketleme cihazları ile temas süresi az olmasına rağmen; gıdalar ambalajlarında yıllara varacak kadar uzun süreler kalabilirler. Bu sebepten dolayı gıdalar için bu kimyasal geçiş veya bulaşma ihtimalinin en yüksek olduğu materyal ambalajlardır. İyi bir ambalaj hem güvenilir, ve görevini tamamıyla yerine getiren, hem de temasta bulunduğu gıda numunesine hiçbir bileşenini geçirmeyen yapıda olmalıdır. Gıdanın temas ettiği ambalaj malzemesinden gıdaya doğru olan bu geçişe “migrasyon” denir. Migrasyon olayı gıda üreticileri açısından gözönüne alınması gereken önemli bir kimyasal tehlike kaynağıdır. Bu nedenle ambalaj malzemeleri, gıda güvenliği açısından bir hammadde/girdi/yardımcı malzeme olarak ele alınmalı ve yaratabileceği tehlikeler açısından incelenmelidir.

Kimyasal Migrasyon
Ambalajdan kaynaklanan kimyasal migrasyon hem insan sağlığını hem de gıdanın kalitesini ve duyusal özelliklerini etkilemektedir. İyi bir ambalaj muhtemel tüm kullanım durumları göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır ve insan sağlığına zarar verecek, gıdanın niteliğinde herhangi bir değişikliye neden olacak ya da organoleptik karakterinde değişme yaratacak herhangi bir maddenin gıdaya geçişine izin vermeyecek özelliklerde olmalıdır. Plastik gıda ambalaj sektöründe önemli bir yer kaplamaktadır. Geçmişten bugüne gıdalarda kullanımına izin verilen kimi plastik ambalajlara daha sonradan problemlerle karşılaşılınca sınırlamalar getirilmiştir. 1973 de Amerika’da likör ambalajında kullanılan alkol ve PVC arasındaki toksik reaksiyondan dolayı PVC şişelerin alkollü içeceklerde kullanımına sınırlamalar getirilmiştir. Bu sebepten ambalaj üreticileri o yıllarda gıda ambalajları için yeni monomer arayışlarına başlamışlardır. 2002/72/EC Avrupa Birliği Komisyon direktifi ve Türk Gıda Mevzuatı’nın 2005/31 numaralı tebliğlerinde yasal olarak kullanımına izin verilen monomerler ve kimyasallara ait kısıtlamalar ve özellikler belirtilmiştir. Ambalajdan gıdaya; ambalajın üretiminde kullanılan bileşenler, bilinen veya bilinmeyen kalıntılar ve üretim yan ürünleri bulaşabilirler.

Örneğin bir plastik yapımında

1.Monomerler, başlangıç maddeleri

2.Katalizörler

3.Solventler

4.Katkı kimyasalları (antioxidantlar, antistatikler, antifogginler, plastifiye ediciler, boyalar, pigmentler vs) kullanılabilir.

Bu kimyasalların hepsi için gıdaya belirli oranda bulaşabilme tehlikesi vardır. Bu kimyasalların yasal olarak izin verilmiş olması ve spesifik migrasyon limitini (SML-specific migration limit), bitmiş madde ve malzemede maddenin izin verilen maksimum miktarı(QM- maximum permited quantity of the residual substance in the material), gıda maddesi ile temas eden yüzey miktarı her 6 dm2 için mg olarak ifade edilen bitmiş madde ve malzemede maddenin izin verilen maksimum miktarı (QMA- maximum permited quantity of the residual substance in the finished material) değerleri üreticisi kadar gıda sektöründeki ambalaj kullanıcıları tarafından da göz önünde bulundurulmalıdır. İnsan sağlığını korumak ve herhangi bir bulaşanı önleyebilmek için plastik materyaller için iki tip migrasyon limiti kullanılmaktadır:
(i)Toplam migrasyon (OML- Overall Migration Limit) her türlü gıdaya temas eden her türlü materyalden gıdaya geçebilecek toplam madde miktarı için geçerlidir ve 60 mg( madde)/kg (gıda ya da benzeri)’dir.
(ii)Spesifik migrasyon (SML- Specific Migration Limit) her madde için Avrupa Birliği’ne bağlı “Scientific Committee on Food” dan toksik etkileri değerlendirilerek belirlenmiş ve hesaplanmış değerlerdir. Bu değerler 60 kg ağırlığındaki bir kişi yaşamı boyunca her gün plastik materyal ile paketlenmiş ürünler yiyebileceği gözönünde bulundurularak hesaplanmıştır. Uçucu migrantlar bu arada unutulmamalıdır. Avrupa Birliğinde spesifik direktiflerde üç grup ayrıca tanımlanmaktadır. Toksik etkisi yüksek olan monomer olarak kullanılan vinil klorür, kauçuk emziklerde kullanılan nitroaminler (R2N-NO2) ve plastik ile kaplamalarda kullanılan BADGE (2,2-bis (4-hidroksifenil) propan bis (2,3-epoksipropil)eteri), BFDGE (bis (hidroksifenil)metan bis (2,3-epoksipropil)eteri) ve NOGE (novalak glisidil eteri). Bunlar spesifik migrasyon miktarlarıyla belirtilmişdir.
1999 yıllarında tehlikesi fark edilen BADGE ve BFDGE’ nin başlıca kaynağı metal konserve kapların epoksi kaplamasıdır. Kaplamadan gıdaya geçen BADGE ve BFDGE hidroliz olarak BADGE.H2Ove BFDGE.H2O olarak bulunurlar. Spesifik migrasyon analizinde BADGE, BFDGE ve türevleri (şekil 1) migrasyonu 1 mg/6 dm2 ‘yi geçmemelidir.

Migrasyonu etkileyen koşullar

Kimyasal migrasyon aslında hem kinetik hem termodinamik bir difüzyon olayıdır ve Fick kanunu ile matematiksel olarak hesaplanabilir. Migrasyonu; süre, sıcaklık, materyalin kalınlığı ve yüzey alanı, materyaldeki transfer olan kimyasal miktarı, gıdanın cinsi etkiler.
Fick kanununa göre iki ortam arasındaki difüzyon hızı konsantrasyon farkı ile doğru orantılıdır. Bu hız, başlangıçtaki konsantrasyon farkları kadar zaman içindeki değişimlere de duyarlıdır. Buna göre, belirli bir kesit alanından difüzyonla bir taraftan diğerine geçen madde miktarı (akı, J; Mol/cm2/sn) konsantrasyon gradiyenti ile ilişkilidir:
J= D (dC/dx)
D (cm2/sn) difüzyon katsayısı, dC/dx (Mol/litre/cm) ise konsantrasyon gradiyentidir.
Gıda ile ambalaj arasındaki kimyasal migrasyon miktarını ve cinsini belirlerken gıdayı simüle eden sıvı cinsi doğru seçilmelidir. Sulu gıdalar için su, alkolü gıdalar için %10 luk alkol, asidik gıdalar için %3 lük asetik asit; yağlı gıdalar için zeytinyağı, ayçiçeği yağı seçilmelidir. Karışım gıdalar için kombine gruplar seçilir. Gerçek hayatta gıdanın cinsine göre migrasyon miktarı ve migrasyona uğrayacak kimyasal maddeler değişecektir.
Migrasyon birim ambalaj alanında sıcaklığın ve temas süresinin artmasıyla artacaktır. Ambalajın gıda ile temas ettiği sıcaklığa, etiket bilgisinde belirtilen ve muhtemel kullanılacak en yüksek sıcaklıklarda ve sürelerde migrasyon testi temsili test sıcaklıklarında ve sürelerinde uygulanır.

Sonuç

Mikrobiyolojik açıdan Gıda Güvenliğinin sağlanması açısından çok büyük bir önem taşıyan ambalaj malzemesinden gelebilecek kimyasal tehlikeler HACCP Sistemi tehlike analizi çalışmaları kapsamında ele alınmalıdır. HACCP sistemi açısından en önemli önleyici yaklaşım ambalajlanacak gıdanın yapısına uygun ve izin verilen doğru bir ambalaj malzemesinin seçilmesidir. Gıdalar için seçilecek ambalaj ile gıdalar arasındaki migrasyon miktarını kontrol edebilmek için, ambalajında kullanılan monomer ve kimyasalların izin verilen malzemeler olduğu, ambalajın, gıdanın cinsini, miktarını, temas sıcaklığını, temas süresini göz önünde bulundurmak ve gerekli migrasyon testlerinin uygulandığından emin olmak gerekmektedir. Gıda üreticisi satın aldığı ambalaj malzemesi bileşimini, ambalaj üreticisinden istemeli ve ambalajın uygunluğunu Gıda Mevzuatı tebliğleri ile karşılaştırarak incelemelidir. Bu noktada Türk Gıda Mevzuatının ilgili tebliğleri ile Avrupa Birliği direktiflerine başvurmak gerekmektedir. Gıda üreticisi HACCP Gıda Güvenliği sisteminin validasyonu kapsamında belli periyotlarla migrasyon testleri yaptırmalıdır.

Gıda üreticileri ürüne uygun bir ambalaj seçerken nelere dikkat eder ? •Gıdalar,ambalaj materyallerinden ne yönde etkilenir,olası etkileşimler nelerdir? •Bu etkileşimler sonucu gıdaya hangi maddeler geçer, gıdayı ne yönde etkiler? •Ambalaj materyalinden gıdaya geçen maddelerin ölçümü nasıl yapılır?

Gıda Ambalajından Beklentiler • Gıda ambalajının Ekonomik/Endüstriyel • Düşük maliyet temel görevi: • Etkin depolama • Ulaşılabilirlik,pazarlama Gıdayı korumak, aynı zamanda da Toplumsal • Sağlıklı Ekolojik gıdaya zarar vermemesi • Kullanımı kolay tasarım •Toksik olmayan kimyasallar • Ürün bilgisi •Geri dönüştürülebilir yani bileşimindeki •Düşük emisyonlar moleküllerin gıdaya geçmemesini sağlamak İdeal ambalaj

Gıdaların Bozulma Mekanizması Makroorganizmaların Nem kaybı,doku (böcek vs.) verdiği deformasyonu,kütle zararlar kaybı,buruşma gibi fiziksel değişmeler Mikroorganizmaların neden olduğu Oksidasyon ve hidroliz yoluyla bozulmalar enzimlerin yol açtığı bozulmalar(kararma,acılaşma)

Gıda ambalajının temel amacı • İçine konulan ürünlerin gıda bozulma bozulmaması mekanizmasının çok iyi bilinmesi gereklidir • kalite kayıplarının önlenmesi • dış etkilerden korumak Aksi Halde ürüne göre uygun ambalaj zehirlenme ile kısa veya seçiminde önemlidir. uzun vadede sağlık sorunları yaratacaktır.

Sterilizasyon teknikleri genellikle işlendikten sonra paketlenmiş gıdalara uygulanır Bu nedenle son yıllarda bu uygulamaların • Gıda-ambalaj etkileşimlerine etkileri • Kimyasal migrasyon • Ve güvenlik kaygıları üzerine yoğunlaşılmıştır. KİMYASAL MİGRASYON: ambalaj materyalinden gıda maddesine olan kütle transferidir.

Migrasyonu etkileyen etmenler Gıda ve gıda maddeleri Gıda ile temas eden gıda dışı malzemeler Migrasyon Ambalaj malzemesinin içeriği ve miktarı Gıda Temas ısısı maddelerinin özelliği Temas Temas yüzey alanı süresi

Aynı zamanda gıda ile temas eden malzemelerden kimyasalların migrasyonu: • Gıda Kalitesini ambalajdan gıdaya geçen maddeler gıdaya kötü tat ve koku verir tüketici tercihini azaltır •Gıda Güvenliğini birçok plastik artık monomer ve kanserojen olduğundan süphelenilen başka katkı maddeleri içerir. (acrylonitrile, vinyl chloride, etc.) Etkileyebilir

Migrasyon yapan kimyasallar Gıda ile temas eden malzemelerin bilesimlerinde malzemeye kazandırdığı özelliğe göre: • monomer • baslatıcı maddeler • katalizörler • çözücü ve katkılar (antioksidan, antistatik, plastiklestiriciler, ısı stabilizatörleri, boya ve pigmentler gibi…) olduğu gibi, • bu maddelerin bilinen ve bilinmeyen karısımları • safsızlıklar • reaksiyon ve parçalanma ürünleri de olabilmektedir.

Kimyasalların Gıdalara Geçişi

Migrasyonun büyüklüğü ve hızını etkileyen etmenler • Gıda ile ambalaj materyalinin temas alanı • Temas süresi: Çoğu durumda polimer sistemlerinden gıdaya olan migrasyon; orijinal migrantın %50’den daha fazlası kayboluncaya kadarki zamanın kara kökü ile doğru orantılıdır. • Sıcaklık , migrasyon • Ambalaj materyalindeki migrantın çeşidi (polarite,çözünürlük,konsantrasyon) • Ambalaj materyalinin fiziksel ve kimyasal özellikleri. • Migrasyona hazır maddelerin miktarı. • Gıda maddesinin kıvamı (tane, toz, sıvı, veya hamur). • Gıdanın özelliği (yağlı, sulu, asit). • Ürün öğelerinin migranta olan ilgisi.

Ambalajlama materyalleri genel olarak 4 gruba ayrılır.; • Cam esaslı ambalaj materyalleri, • Kâğıt esaslı ambalaj materyaller, • Metal esaslı ambalaj materyalleri, • Plastik esaslı ambalaj materyalleri,

Ambalajdaki Kimyasalların Gıdalara Hareketi AMBALAJ GIDA Sızdırmaz materyaller •Cam ve seramik •Metaller ve alaşımlar x y z GIDA AMBALAJ Geçirgen materyaller •Plastik •Kauçuk x y z AMBALAJ GIDA Gözenekli materyaller •Kağıt ve mukavva x y z Chemical Migration and Food Contact Materials, ed.by K.A.Barnes, C.R. Sinclair and D.H.Watson

Cam esaslı ambalaj materyallerinde Migrasyon Cam genel olarak inört bir materyal olarak kabul edilmektedir. Ve migrasyon ile ilgili sorunlar cam kaplarda bulunmaz. ancak cam kaplarda migrasyona sebep olan polimerik plastik veya metal kapaklar vardır. örneğin titanyum dioksit (beyazlatıcı) Mevcut gazlı içecek şişe kapaklarının, ambalajlı ürüne terebentin gibi bir koku veren reaksiyonları katalizlediği gösterilmiştir.

Plastiklerin; • İçermiş oldukları düşük molekül ağırlıklı bileşiklerir toksisiteleri • Karsinojik etkileri • Biyolojik aktiviteleri • Depolama süreleri güvenli gıda ambalajı olmalarını etkiler.

Plastik esaslı ambalaj materyallerinde Migrasyon Düşük maliyetli Gıda ambalajı olarak Monomerler ve Hafif ve saydam tercih edilirler Gaz ve nem geçirgenliği düşük düşük molekül ağırlıklı bileşiklerin polimerizasyonu ve kondenzasyonu ile oluşurlar. Çeşitli katalizör ve etilen monomeri katkılar yardımıyla Polietilen(PE) vinil klorür monomeri Polivinil klorür(PVC) Tepkimeye sitiren monomeri Polistiren(PS) girerek propilen monomeri Polipropilen(PP)

Plastikten gıdaya geçmesi muhtemel bileşikler • Monomerler • Oligomerler Tekniğine uygun yöntemlerle • Yumuşatıcılar işlenmediklerinde plastiklerin yapılarında • Antioksidanlar kalan serbest monomerler,üretimi • Yağlayıcılar ve kaydırıcılar kolaylaştırması ve ürüne istenen • Emülgatörler özellikleri kazandırması amacıyla • Degradasyon ürünleri eklenen katkı maddeleri ve bunların • Isı ve ışık stabilizatörleri bozunma ürünleri de bulunabilir.

• Plastikten gıdaya olan migrasyon belirli değerlerin üzerine çıktığında hem insan sağlığı açısından hem de gıdanın duyusal özellikleri açısından olumsuz etkiler görülebilmektedir. Ülkemizde gıda ambalajı olarak yaygın bir şekilde kullanılan PVC nin yapısındaki vinil klorür ün kanserojen olduğu bilinmektedir. polimerizasyonla Vinil klorür monomeri PVC ye dönüşür,serbest vinilklorür miktarı insan sağlığına zarar vermeyecek düzeye inerse PVC güvenli bir gıda ambalajı olur.

PVC • Ambalaj imal eden bazı firmalar işlem sırasında kullandığı stabilizatörlerden bazıları organik kalay ve kurşun bileşikleri içerir. • Yönetmeliklerde PVC hamurlarındaki organik kalay bileşikleri %2 5 ‘ la sınırlandırılmıştır. • Yine üretim sırasında kullanılan kaydırıcı ve yumuşatıcıların koku yapma ve sağlığa zararlı olma olasılığı vardır.

Kâğıt esaslı ambalaj materyallerinde Migrasyon Karton veya karton/plastik laminatlarında ortaya konulmuş çoğu migrasyon olayı • Solventlerden gelen bileşenlerden • Paket üretimi için kullanılan yapıştırıcılar • Baskı için kullanılan mürekkepten kaynaklanır.

Kâğıt esaslı ambalaj materyallerinde Migrasyon kağıt, karton ve mukavva esaslı ambalaj malzemeleri • uygun başka bir materyal ile kapatılmamışlarsa • suya veya yağa karşı dirençlerinin artırmaya yönelik özel karışımlarla empirenye (emdirme) edilmemişlerse; • ıslak veya yağlı gıdalarla özellikle uzun süre temas etmeleri durumunda migrasyon bağlamında çeşitli sorunlara yol açabilirler Kağıtlar gaz geçiren özelliğe sahiptir. Çeşitli maddeleri yüzeylerinde absorbe edebilirler. Bu tür ambalaj materyalleri ayrıca çeşitli dolgu maddeleri de içerirler. Gerek ağartma işlemiyle ilintili olarak gerekse atık kağıtlardan,kaynaklanan organik kirlenmelerden PCB (poliklorlanmış bifenil), PCP (pentaklorfenol), PCDD (poliklorlanmış dibenzo dioksin) ve PCDF (poliklorlanmış dibenzo-furan) üzerinde durulmaktadır.

Metal esaslı ambalajlar ve Migrasyon • Gıda maddelerinin konulduğu paslanmaz çelik dışındaki metal esaslı ambalajlar gıdanın özelliğine göre kalay, krom, kromoksit, alüminyum folyo, lak veya plastik ile kaplanmış olmalıdır. • Metal kutulardaki migrasyon öncelikle kaplamalarda kullanılan solventlerdeki bileşenlerin transferi ile ilşkilidir. Mesitil oksit, kaplamaların yan dikişleri için kullanılan bir solventtir. • Epoksi kaplamalar, kutu birada anormal bir tattan sorumludur TENEKE • Tipik yağlar yağ asitleri ve oksidasyona eğilimli esterleri ve ambalajlanmış gıdaya geçen bazı oksidayon ürünlerini içerir. • Kutu birada (yağlayıcı maddeler) bileşenlerin migrasyonunda karıştırılmış ekşimiş bayat odunsu tada sebep olur. ALÜMİNYUM • Alüminyum hava ile temas edince yüzeyinde ince bir alüminyum oksit filmi oluşur. Bu film alüminyumu atmosferik korozyona karşı korur. Ancak oksijenin az olduğu veya bulunmadığı durumlarda bu koruyucu tabaka kaybolur. Bu yüzden alüminyum kutuların da laklanması gerekir.

Gıda maddeleri ile doğrudan temas edecek kağıt ve kartonların bilesiminde • titandioksit (TiO2) % 3’ü, • kursun 20 mg/kg’ı, • arsenik 2 mg/kg’ı, • klorür %0,2’yi, • poliklorbifenil 2 mg/kg’ı ve • formaldehit miktarı 15 mg/kg’ı geçmemelidir.

Gıda ile temas eden malzemelerin güvenliği • Gıda maddelerine kimyasalların güvenli olmayan miktarlarının migrasyonlarının engellenmesi: 1-Dolaylı gıda katkı maddelerinin bulunduğu ortamda testi 2-Toksikoloji verileri olan maddelerinin kullanımı 29 3-Migrasyon testleri Toplam migrasyon+her bir madde için spesifik migrasyon

TEST : metot ihtiyacı SART: Gıda maddelerinin en kötü sartlarda temas ettiği malzemenin test edilmesi (Sıcaklık, süre, gıda benzeri) En genel olan test kosulu:40 oC 10 gün Ancak, Test kosullarının gerçek kullanıma uygun olması 30 ve benzemesi gerekli 1

Gıda ile temas eden malzeme (EN 11861/15)Toplam migrasyon testleri Üst limit 10 mg/dm2 veya 60 mg/kg temas malzemesi hangi gıdalar için 31 Gercek Ornek Gıda Benzeri Sulu gıda urunleri icin destillenmis su Alkollu gıda urunleri icin 10% (veya daha cok) etanol Asidik gıda urunleri icin 3% Asetik asit Yağlı gıda urunleri icin Zeytinyağı, aycicek yağı vb. yağın yerine geçme testi izooktan, %95’lik etil alkol 2

Toplam migrasyon testleri (su, etil alkol, asetik asit, zeytin yağ, yağın yerine gecme testi) • Kağıt ve Melamin Orneklerinde Formaldehit, Pb ve Cd Analizleri • Seramiklerde Pb ve Cd analizleri • Cesitli polimer iceren ambalaj malzemelerinde ucucu olarak bulunan monomer, katkı ve bulasanların kalitatif tayinleri • Gıda ile temas eden malzemelerde Melamin (2,4,6-Triamino- 1,3,5-triazine) analizleri • Gıda ile temas eden malzemelerde Bisfenol A,Bisfenol F analizi 38 • Gıda ile temas eden malzemelerde BADGE analizleri • Gıda ile temas eden malzemelerde Ftalat analizleri • Gıda ile temas eden madde ve malzemelerde Primer aromatik amin analizleri • Gıda ile temas eden malzemelerde ağır metal analizleri, • Teneke ve konsrve kutularda lak ve kalay miktarı analizleri, • Ambalaj kaynaklı koku tayinleri (HS-GC-MS) • Malzemelerin karakterizasyonu (ATR FT-IR)

Bisfenol A Yüksek Üretim Hacmi kimyasal (yaklaşık #3) • global üretim > 4Mio t (2006) (yaklaşık) • kullanım: – Polikarbonat Plastikler 65-70% • CDler, DVDler; elektronik araçlar, ev gereçleri; biberonlar – Yapay Resinler 25-30% • Kaplamalar, yapıştırıcılar, elektrik lamineleri, metal gıda+içecek ambalajı – Diğer Kullanımlar 5% • Termal Kağıt, PVC+plastik katkılar, diğer kimyasalların öncülleri, dental izolasyon maddeleri

Gıda ile temas eden malzemelerin güvenliği Gıda maddelerine kimyasalların güvenli olmayan miktarlarının migrasyonlarının engellenmesi: 1-Dolaylı gıda katkı maddelerinin bulunduğu ortamda testi 2-Toksikoloji verileri olan maddelerinin kullanımı 29 3-Migrasyon testleri Toplam migrasyon+her bir madde için spesifik migrasyon

KAYNAKLAR Yiğit, V. 1997. Gıda ve ambalaj. Gıda Mühendisliği Dergisi 1(4):16. Doğan, C., 2010. Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeler, Migrasyon testleri ile İlgili Yönetmelikler, Gıda Ambalajındaki Etkileşimler Toplantısı, Tübitak Marmara Araştırma Merkezi, Gebze, 3 Mayıs

…